Missa in honorem Sanctissimae Trinitatis || Ave Maria (Cuypers)

Heilige Geest: gids van de ziel

De Heilige Geest is de gids van de ziel; zonder Hem kan ze niets. De ziel in wie de Geest heer en meester is, is als een druif waaruit een heerlijk sap vloeit als ze wordt uitgeperst. Zonder de Heilige Geest is de ziel als een kiezelsteen, waaruit niets te persen valt.

Wie door de Heilige Geest geleid wordt, heeft de juiste ideeën. Daarom zijn er zoveel 'onwetenden' die het beter weten dan de geleerden.

Een christen die door de Heilige Geest wordt geleid, laat zonder enige moeite de goederen van deze wereld los en snelt achter de goederen van de Hemel aan. Hij weet het verschil te maken. Voor wie zich laat leiden door de Heilige Geest, lijkt het alsof de wereld niet bestaat; daar waar het voor de wereld lijkt alsof God niet bestaat.

H. Johannes Maria Vianney (Pastoor van Ars)

Veni Creator Spiritus (Duruflé)

Litanie van de Heilige Geest

Heer, ontferm U over ons. Christus, ontferm U over ons.
Heer, ontferm U over ons. Christus, aanhoor ons. Christus, verhoor ons.
God, hemelse Vader, ontferm U over ons.
God, Zoon, Verlosser van de wereld, ontferm U over ons.
God, Heilige Geest, ontferm U over ons.
Heilige Drievuldigheid, één God, ontferm U over ons.

Heilige Geest, Die van de Vader en de Zoon voortkomt, ontferm U over ons.
Geest des Heren, God van Israël, ontferm U over ons.
Heilige Geest, Die heerschappij voert over het mensdom, ontferm U over ons.
Heilige Geest, Die de gehele aarde vervult, ontferm U over ons.
Heilige Geest, Die alle krachten bezit, ontferm U over ons.
Heilige Geest, uit Wie alle goed voortkomt, ontferm U over ons.
Geest der waarheid, Die alle waarheid leert en alle gaven uitdeelt, ontferm U over ons.
Geest van wijsheid en verstand, ontferm U over ons.
Geest van raad, sterkte, wetenschap en godsvrucht, ontferm U over ons.
Geest van de vreze des Heren en van voorzichtigheid, ontferm U over ons.
Heilige Geest, Wiens zalving ons alle dingen leert, ontferm U over ons.
Heilige Geest, door Wiens ingeving de heilige mannen gesproken hebben, ontferm U over ons.
Heilige Geest, gave en belofte van de Vader, ontferm U over ons.
Heilige Geest, vertrooster, Die de wereld overtuigt, ontferm U over ons.
Heilige Geest, door Wie de duivelen worden uitgedreven, ontferm U over ons.
Heilige Geest, uit Wie wij herboren worden, ontferm U over ons.
Heilige Geest, door Wie de liefde Gods in onze harten is uitgestort, ontferm U over ons.
Geest der aanneming tot kinderen Gods, ontferm U over ons.
Geest van genade en barmhartigheid, ontferm U over ons.
Geest, Die ons in onze zwakheid te hulp komt en aan onze geest getuigt dat wij kinderen Gods zijn, ontferm U over ons.
Heilige Geest, onderpand van onze erfenis die ons op de rechte weg leidt, ontferm U over ons.
Opperste Geest, Die levend maakt en versterkt, ontferm U over ons.
Geest van zaligheid, oordeel en blijdschap, ontferm U over ons.
Geest van geloof, ijver en vrede, ontferm U over ons.
Geest van ootmoedigheid, liefde en eerbaarheid, ontferm U over ons.
Geest van goedertierenheid, goedheid en lankmoedigheid, ontferm U over ons.
Geest van zachtmoedigheid, waarheid, eenheid en vertroosting, ontferm U over ons.
Geest van leven, van geduld, onthouding en zedigheid, ontferm U over ons.
Geest van alle genade, ontferm U over ons.

Wees genadig, spaar ons, Heilige Geest.
Wees genadig, verhoor ons, Heilige Geest.
Van de geest der dwaling, verlos ons, Heilige Geest.
Van de geest der onkuisheid, verlos ons, Heilige Geest.
Van de geest der godslastering, verlos ons, Heilige Geest.
Van alle verhardheid in het kwaad en van alle vertwijfeling, verlos ons, Heilige Geest.
Van alle vermetelheid en tegenspraak der bekende waarheid, verlos ons, Heilige Geest.
Van alle boosaardigheid en kwade gewoonte, verlos ons, Heilige Geest.
Van alle zonden tegen de broederlijke liefde, verlos ons, Heilige Geest.
Van onboetvaardigheid in ons sterfuur, verlos ons, Heilige Geest.

Door Uw eeuwige voortkomst van de Vader en de Zoon, verlos ons, Heilige Geest.
Door Uw onzichtbare zalving, verlos ons, Heilige Geest.
Door de volheid van genade, waarmee Gij de heilige Maagd hebt begunstigd, verlos ons, Heilige Geest.
Door de wonderbare werking, waardoor Christus in de schoot der zuivere Maagd ontvangen is, verlos ons, Heilige Geest.
Door Uw heilige verschijning bij de doop van Christus, verlos ons, Heilige Geest.
Door Uw nederdaling over de apostelen, verlos ons, Heilige Geest.
Door de onuitsprekelijke goedheid waarmee Gij de heilige Kerk bestuurt, de leraars verlicht en de geestelijke orden instelt, verlos ons, Heilige Geest.

Wij, zondaars, wij bidden U, verhoor ons.
Dat wij naar de Geest mogen wandelen en de begeerlijkheden van het vlees niet involgen, wij bidden U, verhoor ons.
Dat wij U nimmer bedroeven, wij bidden U, verhoor ons.
Dat Gij alle kerkelijke overheden in de heilige godsdienst en in de ware geest wilt bewaren, wij bidden U, verhoor ons.
Dat Gij aan alle christenen slechts één hart en één ziel wilt geven, wij bidden U, verhoor ons.
Dat Gij ons standvastigheid en vervolmaking in de deugd wilt verlenen, wij bidden U, verhoor ons.
Dat Gij ons gebed wilt verhoren, wij bidden U, verhoor ons.
Geest Gods, wij bidden U, verhoor ons.

Lam Gods, Dat de zonden van de wereld wegneemt, stort Uw Heilige Geest over ons uit.
Lam Gods, Dat de zonden van de wereld wegneemt, zend over ons de beloofde Geest van de Vader.
Lam Gods, Dat de zonden van de wereld wegneemt, schenk ons de goede Geest.
Heilige Geest, aanhoor ons.
Geest, Trooster, verhoor ons.
Heer, ontferm U over ons. Christus, ontferm U over ons.

Onze Vader...
Wees gegroet Maria...
Eer aan de Vader...
De genade van de Heilige Geest, verlichte onze zinnen en harten.

Laat ons bidden.
God, Gij hebt de harten van de gelovigen door de verlichting van de Heilige Geest onderwezen; geef dat wij door de Heilige Geest de ware wijsheid mogen bezitten en ons altijd over Zijn vertroosting mogen verblijden. Door Christus, onze Heer. Amen.

Pinksterlied: Daal af, o Geest van heiliging

Daal af, o Geest van heiliging,
met Uw genâ ter loutering
van onze ziel, Uw beeltenis,
die voor Uw dienst geschapen is.

Gij, Wien naar Gods getuigenis,
de naam van Trooster eigen is.
Gij, bron van leven, liefde, licht,
Die geestelijke tempels sticht.

In zeven gaven zendt Gij af,
de kracht, die U de Vader gaf:
uit Vaders Naam legt Gij de leer
der waarheid op de tongen neer.

Eer zij den Vader énig groot,
den Zoon, Die oprees uit den dood,
den Geest, met Hen in majesteit,
in wezen één, in eeuwigheid.

De vreze Gods (ontzag voor God) als fundament van de gaven van de Heilige Geest

De vreze Gods is de gave waardoor iemand de oneindige majesteit van God erkent en tegelijk zijn eigen nietigheid inziet. De ziel heeft ontzag voor de grootheid van God en voelt zich vermorzeld in haar eigen geringheid. Door de gave van de vreze Gods komt een ziel op een positieve wijze 'onder de indruk van God'. De grootheid en schoonheid van God vervullen ons met zoveel bewondering, dat wij eer willen brengen aan God en alles willen mijden wat ons van Hem zou kunnen verwijderen.

De vreze Gods heeft dus niets met angst voor God te maken. Dat zou een valse godsvrees zijn. Ware godsvrees wordt uit liefde geboren. De liefde die in deze gave van de Heilige Geest actief is, maakt ons gevoelig voor de wijze waarop God ons bemint, en voor de wijze waarop we die liefde moeten beantwoorden. Door de vrees voor de Heer worden we diep gevoelig voor alles wat onze liefde voor God en onze vreugde daarin zou kunnen verminderen. De vreze Gods is vooral een vrees om God te verliezen.

De vreze Gods is dan ook geen 'vrees van de slaaf', zegt de heilige Thomas van Aquino. Want de slaaf gehoorzaamt zijn meester alleen uit schrik voor een straf. De vreze Gods beantwoordt veeleer aan de 'vrees van de zoon', die zijn vader liefheeft en eert, en daarom alles vermijdt wat zijn relatie met hem kan schaden.

Een belangrijk effect van de gave van vrees is een volkomen en zuivere nederigheid. De gave disciplineert ons, zodat we ermee ophouden om eer te zoeken voor onszelf, en in de plaats daarvan uitzien naar de glorie van God en naar ons geluk in Hem. Vrees voor de Heer vereert en bemint God en ontwortelt op die manier elk begin van menselijke hoogmoed, die God niet erkent en zichzelf als hoogste autoriteit beschouwt. De vreze Gods is dus een passende remedie tegen alle trots en arrogantie van de geest.

Om dezelfde reden stelt de gave van vrees ons in staat om op een meer authentieke wijze te leven volgens de zaligspreking "Gelukkig die arm van geest zijn" (Mt. 5, 3). Want de gave van vrees bevrijdt ons niet alleen van trots en zelfverheerlijking, zij verlost ons ook van hebzucht, en van het verlangen naar rijkdom, macht en roem. Omdat de gave van vrees ons uitnodigt om ons open te stellen voor God, Hem te eren en ons helemaal aan Hem toe te wijden, is zij de eerste stap op weg naar een grotere eenwording met God, die het uiteindelijke doel vormt van de zeven gaven van de Heilige Geest. De vreze Gods vormt het fundament waarop de overige zes gaven zijn gebouwd. Zij opent de deur voor de goede werking van de andere gaven.

Thomas van Aquino rangschikt haar als eerste in volgorde van behoefte, maar noemt haar als laatste in volgorde van verhevenheid. Want hierin spant wijsheid de kroon. Toch heeft wijsheid de vreze Gods nodig. "De grondslag van de wijsheid is ontzag voor de Heer", zegt de psalmist (Ps. 111, 10). In de vreze Gods heeft de wijsheid haar wortels, en begint zij tot leven te komen.

Pinksteren: Dum complerentur dies Pentecostes

Latijn
Dum complerentur dies Pentecostes, erant omnes pariter dicentes, alleluia,
et subito factus est sonus de coelo, alleluia,
tamquam spiritus vehementis, et replevit totam domum, alleluia.
Dum ergo essent in unum discipuli congregati, propter metum iudæorum,
sonus repente de coelo venit super eos,
tamquam spiritus vehementis,
et replevit totam domum, alleluia.

Nederlands
Toen de Pinksterdagen aanbraken, waren al de leerlingen op dezelfde plaats bijeen, alleluia.
En plotseling kwam er van de hemel een gedruis, alleluia,
als bij het opsteken van een hevige wind, en het vervulde geheel het huis, waar zij gezeten waren, alleluia.
Toen de leerlingen samen waren uit vrees voor de joden,
kwam er van de hemel een gedruis, als bij het opsteken van een hevige wind,
en het vervulde geheel het huis, waar zij gezeten waren, alleluia.

Quatertemperdagen tijdens het Pinksteroctaaf

Woensdag, vrijdag en zaterdag tijdens het Pinksteroctaaf, waarin we ons deze week bevinden, zijn Quatertemperdagen. Deze naam is afkomstig van de Latijnse term 'quator tempora' (vier seizoenen).

Vier keer per jaar (dus in elk van de vier seizoenen) staan Quatertemperdagen op de kalender op woensdag, vrijdag en zaterdag in één bepaalde week. Elke dag kent een eigen liturgie, die zelfs voorrang heeft op bepaalde heiligen. In september vallen de Quatertemperdagen vlak na de aanvang van de herfst, in december worden zij gevierd tijdens de derde week van de Advent (winter), in de lente vallen deze dagen in de week na de eerste zondag van de Vasten. En nu, in de (vroege) zomer, vallen de Quatertemperdagen tijdens het Pinksteroctaaf.

Quatertemperdagen komen voor op de liturgische kalender behorende bij het Missaal van 1962 (Tridentijns Missaal) en hebben hun wortels in vroeg-christelijke tijden. (In 2005 hebben de bisschoppen van Nederland deze dagen opnieuw vastgesteld voor de gehele Kerkprovincie.) In de eerste eeuwen van het christendom was het gebruikelijk om wekelijks te vasten op woensdag en vrijdag. Op woensdag, omdat Christus op die dag is verraden; op vrijdag, omdat Hij op die dag is gekruisigd. In Rome kwam daar de zaterdag bij, de dag waarop Christus in het graf verbleef.

In de derde eeuw raakten de wekelijkse vastendagen wat op de achtergrond, maar werd er juist gevast bij de wisseling van de seizoenen. Zo ontstonden de Quatertemperdagen. Het zijn dagen van gebed, boete, inkeer, vasten en onthouding, In dit Pinksteroctaaf bereidt de Kerk zich in het bijzonder voor op de priester- en diakenwijdingen die zaterdag op vele plaatsen in de Wereldkerk zullen worden toegediend.

De woensdag en zaterdag zijn halve onthoudingsdagen, dat wil zeggen dat het gebruik van vlees uitsluitend is toegestaan tijdens de hoofdmaaltijd. De vrijdag is een volledige onthoudingsdag, zoals alle vrijdagen in het jaar, met uitzondering van bepaalde kerkelijke feestdagen.

Regelmatig vasten is een oude christelijke traditie. Het gaat erom onze geest te onthechten aan het aardse en te richten op de Heer, onze God. Vasten wapent ons bovendien tegen allerlei grote en kleine bekoringen waaraan we dagelijks zijn blootgesteld.

Pinksterlied: Geest Die vuur en liefde zijt

Geest Die vuur en liefde zijt,
Geest Die leeft van eeuwigheid,
voortkomt van de Zoon en Vader,
leid, o Heer, ons altijd nader
door Uw liefde, door Uw licht,
tot Uw heilig aangezicht.


Geest van wijsheid, Geest van Raad,
aller dingen zuiv're maat,
Trooster, Die met wond're krachten
bijstaat wie in leed versmachten;
wees ons op de levenszee:
vaste baak en veil'ge ree.


Geest Die waakzaam zijt en sterk,
hoed het schip van Christus' Kerk,
stuur het tot aan 't zalig ende,
tot der tijden loop zich wende,
van deez' onbestendigheid,
in uw stralend' eeuwigheid.

Zeven gaven en twaalf vruchten van de Heilige Geest

Het morele leven van een christen wordt ondersteund door de gaven van de Heilige Geest. Dit zijn permanente gesteltenissen die de mens gehoorzaam maken om de ingevingen van de Heilige Geest te volgen. De zeven gaven van de Heilige Geest zijn: wijsheid, inzicht, raad, sterkte, kennis, vroomheid en ontzag voor God. Deze gaven voltooien de deugden van hen die ze ontvangen en brengen die tot volmaaktheid. Ze maken de gelovigen volgzaam om onverwijld te gehoorzamen aan de goddelijke ingevingen.

De vruchten van de Heilige Geest zijn volmaaktheden die de Heilige Geest in ons bewerkt. De kerkelijke traditie noemt er twaalf: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid, ingetogenheid, bescheidenheid, matigheid en kuisheid. (Gal. 5, 22-23)

Uw Geest, Die goedertieren is, geleide mij op effen paden. (Ps. 143, 10)

En zo gij leeft naar het vlees, zult gij sterven; maar zo gij door de Geest de werken van het lichaam doodt, zult gij leven. Allen toch, die door Gods Geest worden geleid, zijn kinderen Gods. Want gij hebt geen geest van slavernij ontvangen, om terug te vallen in de vrees, maar de geest van kindschap, waardoor we roepen: "Abba, Vader!" De Geest Zelf getuigt met onze geest, dat we kinderen zijn van God. Zijn we kinderen, dan zijn we erfgenamen tevens; erfgenamen van God, en medeërfgenamen van Christus, zo we met Hem lijden, om ook met Hem verheerlijkt te worden. (Rom. 8, 13-17)